Otoczenie rynkowe

Gospodarstwa domowe – do tej grupy należą wszyscy klienci kupujący energię na cele komunalno-bytowe (grupa taryfowa G).

Wszyscy pozostali klienci, niebędący gospodarstwami domowymi, kupujący energię na potrzeby prowadzonej działalności, czyli zakłady przemysłowe i usługowe, instytucje itp. (grupy taryfowe A, B i C).

Proces liberalizacji rynku energii w Polsce zapoczątkowało wejście w życie Ustawy Prawo Energetyczne z dnia 10 kwietnia 1997 r. Ustawa uruchomiła cały szereg powiązanych ze sobą procesów, w tym między innymi demonopolizację energetyki (obejmującą jej podział na podsektory wytwarzania, przesyłu i dystrybucji oraz obrotu energią), liberalizację rynku, polegającą na sukcesywnym poszerzaniu obszarów funkcjonowania konkurencji, a także prywatyzację – przekształcanie przedsiębiorstw państwowych w jednoosobowe spółki Skarbu Państwa, a następnie sprzedaż udziałów w nich inwestorom krajowym lub zagranicznym. Głównym celem uruchomienia mechanizmów rynkowych w energetyce jest zapewnienie racjonalnych i konkurencyjnych cen energii dla jej nabywców przy jednoczesnym zagwarantowaniu bezpieczeństwa dostaw. Ważnymi aspektami są również ciągłe dążenia do zwiększenia efektywności wykorzystania energii przy jednoczesnej minimalizacji wpływu na środowisko naturalne (co oznacza głównie redukcję emisji CO₂, tlenków siarki i azotu przy jednoczesnym wzroście sprawności wytwarzania i efektywności przesyłu i dystrybucji). Idea konkurencyjnego rynku energii elektrycznej przyjmuje, że wytwarzanie i sprzedaż energii nie mają charakteru monopolu naturalnego. Mechanizmy rynkowe, w tym konkurencja, powodują presję na spadek cen energii i podniesienie jakości obsługi klientów.

Staramy się, aby oferta TAURON, którą kierujemy do klientów, jak najlepiej odpowiadała na ich potrzeby, była ciekawa i atrakcyjna cenowo. Działamy w otoczeniu, które dla części naszych biznesów jest konkurencyjne i bardzo zmienne, a dla części stabilne, aczkolwiek silnie zależne od regulacji.

Do uczestników rynku energii należą przede wszystkim: wytwórcy energii elektrycznej (elektrownie systemowe, elektrociepłownie, odnawialne jednostki wytwórcze), podmiot zajmujący się przesyłem – Operator Systemu Przesyłowego (PSE) i Operatorzy Systemu Dystrybucyjnego (np. TAURON Dystrybucja), spółki obrotu energią elektryczną (np. TAURON Sprzedaż) i klienci końcowi (gospodarstwa domowe, przedsiębiorstwa, instytucje, itp.).

Wytwarzanie energii elektrycznej odbywa się na zasadach rynkowych – cena kształtowana jest na rynku w warunkach konkurencyjnych. Dla niektórych technologii – w większości źródeł odnawialnych – stosuje się tzw. mechanizmy wsparcia. Koszt wytwarzania zależy przede wszystkim od kilku kluczowych czynników: kosztów inwestycji, zastosowanej technologii, kosztów zmiennych – które zależą od ilości wyprodukowanej energii elektrycznej i kosztu zużytego paliwa – oraz kosztów stałych, które ponoszone są niezależnie od tego, czy elektrownia produkuje energię, czy nie (tj. koszt wynagrodzenia pracowników, koszt utrzymania i remontów itp.). Koszty produkcji mają przełożenie na kolejność wchodzenia jednostek do systemu wytwórczego – tzw. stos kosztowy wytwórców (merit order).

Przesył i dystrybucja energii funkcjonują w warunkach monopolu naturalnego – OSP i każdy OSD pełnią funkcje dystrybucyjne na swoim terenie, obsługując tylko klientów z tego obszaru. Klienci nie mają możliwości zmiany sieci i operatora systemu dystrybucyjnego. Koszt przesyłu i dystrybucji energii jest regulowany, a stawki ustalane są przez Urząd Regulacji Energetyki.

Rynek obrotu i sprzedaży energii w 2007 r. został uwolniony w ramach zasady dostępu stron trzecich do rynku – Third Party Access (TPA). Oznacza to, że klienci sami mogą wybrać i podpisać umowę sprzedażową z dowolnym podmiotem obrotu (sprzedawcą). Skutkuje to silną konkurencją – sprzedawcy prześcigają się, oferując kupującym coraz szerszą gamę produktów i usług dodatkowych, powiązanych ze sprzedawaną energią elektryczną. Ceny energii są kształtowane na zasadach wolnego rynku, poza cenami dla gospodarstw domowych, które są regulowane i akceptowane przez Urząd Regulacji Energetyki (URE).

Zakup energii poza obecnym dostawcą jest możliwy dzięki tzw. zasadzie dostępu stron trzecich do sieci, zwanej zasadą TPA (z ang. Third Party Access). Mówi ona, że lokalny dostawca jest zobowiązany do dystrybucji energii kupionej przez znajdującego się na jego obszarze klienckim od dowolnego sprzedawcy.

Co roku wzrasta liczba klientów korzystających ze wspomnianej zasady. Zgodnie z nią każdy sprzedawca energii elektrycznej ma prawo oferować jej sprzedaż odbiorcom końcowym na podstawie umowy sprzedaży energii elektrycznej lub umowy kompleksowej. Warunkiem realizacji umowy sprzedaży jest zawarcie przez sprzedawcę umowy o świadczenie usług dystrybucji, tzw. generalnej umowy dystrybucji (GUD), z operatorem systemu dystrybucyjnego, do którego sieci przyłączony jest dany odbiorca.

Na podstawie danych URE, od połowy 2007 r. do grudnia 2018 r., tj. od początku okresu liberalizacji rynku energii, odnotowano ok. 605 tys. gospodarstw domowych oraz ok. 201 tys. podmiotów instytucjonalnych, które zmieniły sprzedawcę energii elektrycznej.

W segmencie instytucji i podmiotów gospodarczych, gdzie konkurencja jest duża, a firmy już od kilku lat korzystają z uwolnienia cen energii elektrycznej, postęp liberalizacji spowodował, że coraz lepiej uświadomiony klient biznesowy oczekuje bardzo konkurencyjnych rozwiązań. Wzmożona aktywność sprzedażowa firm energetycznych wywiera coraz większą presję cenową. Pojawiły się też nowe podmioty konkurujące o klientów, a przejrzystość działań na rynku energii jest już koniecznością, gdyż klienci biznesowi coraz chętniej korzystają z możliwości zmiany sprzedawcy. Duży potencjał upatrywany jest w segmencie gospodarstw domowych, w którym nadal stosunkowo niewielki odsetek klientów zdecydował się na zmianę sprzedawcy.

W 2018 r. zmiany sprzedawcy dokonało prawie 71 tys. odbiorców energii elektrycznej, w tym: ok. 13 tys. podmiotów instytucjonalnych oraz ok. 58 tys. gospodarstw domowych. Dynamika zmian w porównaniu do roku 2017 wyniosła w przypadku gospodarstw domowych 10,6%, a w przypadku podmiotów instytucjonalnych 6,8%.

Ilość energii elektrycznej dostarczonej w 2018 r. (w ramach TPA) końcowym grupom odbiorców wyniosła 75,1 TWh. W porównaniu z rokiem 2017, gdzie wolumen dostarczonej energii wyniósł 71,6 TWh, oznacza to wzrost o 5%.

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych URE: Zmiana sprzedawcy – monitoring

Średnia cena energii elektrycznej na Rynku Dnia Następnego (RDN), na Towarowej Giełdzie Energii S.A. (TGE) w 2018 r. ukształtowała się na poziomie 223,22 zł/MWh. W stosunku do 2017 r. był to wzrost o 41% (+65,38 zł/MWh). Średnia cena rozliczeniowa na Rynku Bilansującym (RB) w 2018 r. wyniosła 227,95 zł/MWh, co stanowiło wzrost o 37% (+61,52 zł/MWh) w stosunku do roku poprzedniego. Czynnikami, które wspierały wzrost cen, były: wzrost cen uprawnień do emisji CO₂, wzrost cen surowców energetycznych (węgla, ropy i gazu), napięty bilans mocy, upalne i wyjątkowo suche lato oraz awaryjne wyłączenie elektrowni gazowo-parowej o mocy 485 MW we Włocławku. Analizując średnie miesięczne ceny RDN, najtańszym miesiącem był styczeń ze średnią ceną na poziomie 161,12 zł/MWh, a najdroższym wrzesień ze średnią ceną 272,24 zł/MWh.

W 2018 r. odnotowano wzrost produkcji energii z elektrowni na węgiel kamienny do poziomu 82,38 TWh (+3,14% r/r). Mimo wzrostu zapotrzebowania, odnotowano spadek produkcji w elektrowniach opalanych węglem brunatnym (do poziomu 49,07 TWh, czyli o 2,91 TWh mniej niż w 2017 r.). Spadek produkcji energii elektrycznej z węgla brunatnego to efekt trwałego wyłączenia elektrowni Adamów o mocy zainstalowanej 600 MW.

Wzrost zapotrzebowania w Krajowym Systemie Elektroenergetycznym (KSE) ponownie został skompensowany wzrostem produkcji w droższych elektrowniach, np. gazowych, których produkcja w ujęciu rocznym wzrosła o 2,42 TWh – do poziomu 9,59 TWh. Sumaryczna generacja z elektrowni wiatrowych w 2018 r. wyniosła 11,68 TWh (-15,71% r/r), co wspierało wzrosty cen energii, zwłaszcza na RDN.

Na rynku terminowym energii elektrycznej referencyjny kontrakt terminowy z dostawą w 2019 r. BASE_Y-19 przez niemal cały rok znajdował się w wyraźnym trendzie wzrostowym. BASE_Y-19 w 2018 r. notowany był w przedziale z minimum 175,13 PLN/MWh (8 lutego 2018 r.) oraz maksimum 311,56 PLN/MWh (20 września 2018 r.). Czynnikami wspierającymi wzrost notowań był zwiększony popyt na energię elektryczną, wysokie ceny węgla i obawy o jeszcze wyższe ceny uprawnień do emisji CO₂, a także informacja o awaryjnym wyłączeniu nowej, gazowo-parowej jednostki EC Włocławek. Zakończenie notowań w ostatnim miesiącu 2018 r. przyniosło niewielką, techniczną korektę i spadek cen BASE_Y-19 do poziomu średnio 281 PLN/MWh. Średnia cena ważona wolumenem obrotu kontraktu BASE_Y-19 wyniosła 241,53 PLN/MWh, a więc była wyższa o niemal 75 PLN/MWh (+44,6%) w stosunku do notowań kontraktu BASE_Y-18 w 2017 r. Łączny wolumen obrotu BASE_Y-19 wyniósł 133,2 TWh, a więc ponad dwukrotnie więcej niż wolumen obrotu kontraktem BASE_Y-18.

Rok 2018 dla rynku uprawnień do emisji charakteryzował się wzrostem zmienności notowań, a w konsekwencji zmianami cen, które doprowadziły do kształtowania się ich w zakresie od 7,6 EUR/MgCO₂ do 25,79 EUR/MgCO₂. Stanowi to przyrost ceny o 18,19 EUR/MgCO₂ (+239,34%) w skali roku.

Zwiększony wolumen transakcji, związany z koniecznością zakupu uprawnień do emisji CO₂ na poczet umorzeń (cykliczne wydarzenie, które na mocy regulacji wymusza na uczestnikach rynku sprawozdanie swoich rocznych emisji). Zwiększony popyt, zgodnie z fundamentalnymi zasadami ekonomii, implikował wzrost cen EUA, skutkiem czego w marcu 2018 r. na rynku SPOT zanotowano najwyższą cenę w całym III okresie rozliczeniowym – 14,13 EUR/MgCO₂. Czynnikiem, który dodatkowo wpływał na wzrost cen, były analizy rynkowe, sugerujące wzrost emisyjności systemu, związane z polepszeniem koniunktury gospodarczej w krajach Unii Europejskiej.

Początkowo wzrastające w 2018 r. ceny uprawnień do emisji CO₂ spadły dopiero w drugiej połowie września 2018 r. Średnia cena we wrześniu osiągnęła poziom 21,47 EUR/MgCO₂. Ostatecznie notowania w całym 2018 r. osiągnęły średnią wartość 15,96 EUR/MgCO₂, co stanowi przyrost o 10,12 EUR/MgCO₂ w porównaniu do 2017 r.

Wśród pięciu głównych firm działających na rynku energetycznym (TAURON Polska Energia, PGE, Enea, Energa oraz innogy) Grupa TAURON posiada najbardziej dopasowaną ofertę do oczekiwań klientów. TAURON oferuje sprzedaż energii elektrycznej i gazu jak również, między innymi, usługi dodatkowe w ramach obu mediów oraz urządzenia do ogrzewania, oczyszczacze powietrza i produkty w ramach Smart Home.

Więcej o rozwoju oferty: tutaj